ماده ۱ : تعریف قانون مجازات اسلامی

نکته 1 : قانون مجازات اسلامی شامل موارد ذیل می باشد :

• جرایم
• مجازات‌ها (حدود، قصاص، دیات و تعزیرات)
• اقدامات تامینی و تربیتی
• شرایط مسئولیت کیفری
• موانع مسئولیت کیفری
• قواعد حاکم بر شرایط و موانع مسئولیت کیفری

نکته 2 : قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 شامل مجازات های بازدارنده نمی شود.

نکته 3 : شرایط مسئولیت کیفری یعنی آنچه که باعث قابلیت انتساب جرم به شخص می شود به همین دلیل برای مثال رابطه علیت از جمله شرایط مسئولیت کیفری می باشد.

نکته 4 : موانع مسئولیت کیفری مصادیقی است از قبیل : جنون، دفاع مشروع، اضطرار، امر آمر قانونی، مستی و مانند آنها یعنی موارد فوق مانع آن می شود که فرد دارای مسئولیت تلقی شده و مجازات گردد، به همین دلیل قانونگذار عوامل رافع مسئولیت و علل موجهه جرم را باهم ادغام کرده و در ابتدای ماده 146ق.م.ا به همه ی این مصادیق ، ذیل عنوان واحدی به نام موانع مسئولیت کیفری تصریح کرده است.

نکته 5 : اقدامات تامینی و تربیتی که در ماده 1 به آن اشاره شده است:

• اولا ناظر به اطفال و نوجوانان مرتکب جرم است لذا شامل بزرگسالان نمی شود.
• ثانیا حالت خطرناک لزوما برای اقدام تامینی و تربیتی نیاز نیست.
• ثالثا قانون اقدامات تامینی و تربیتی که مصوب 1339 بود به موجب ق.م.ا 1392 نسخ صریح گردیده است به همین دلیل چون در قانون جدید دو واکنش (1- مجازات 2- اقدامات تامینی و تربیتی) پیش بینی شده است قانونگذار در ماده 1 به هر دو واکنش تصریح کرده است.